Φιλολογικές «Θυσίες» στο βωμό της σκοπιμότητας...

 

του ΝΩΝΤΑ ΤΣΙΓΚΑ

 

Ο Πέτρος Ψηλορείτης (κατά κόσμον Νίκος Καζαντζάκης) που συνδέθηκε με τον Ίωνα Δραγούμη και έχει πει πως αυτός μαζί με τον  Πέτρο Βλαστό ήταν οι άνθρωποι που καθόρισαν, περισσότερο από όλους, τη ζωή του, αρχίζει να γράφει, στα 1908-1909  που βρίσκεται στο Παρίσι, την τραγωδία «Η Θυσία». Το έργο βασίζεται  στον θρύλο του γεφυριού της Άρτας με τη θυσία της γυναίκας του Πρωτομάστορα και διαπνέεται από τη νιτσεϊκή θεωρία του «Υπερανθρώπου». Ο καλλιτέχνης-Πρωτομάστορας δεν θα διστάσει κι εδώ να θυσιάσει την αγαπημένη του Σμαράγδα στο βωμό της ολοκλήρωσης του έργου του. Τελικά, το κείμενο της τραγωδίας με  τίτλο «Ο Πρωτομάστορας» αφού βραβευθεί στο Λασσάνειο διαγωνισμό του 1910 δημοσιεύεται στο περιοδικό «Παναθήναια» (τχ, 20 , 15- 30 Ιουνίου 1910, στις σελ. 131-144)  Ἀφιερωμένο στὸν Ἴδα (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Δραγούμη) πρωτοπόρο τότε στον αγώνα του δημοτικισμού και την υπόθεση της υπεράσπισης του Ελληνισμού  της Μακεδονίας. 

Ο Μανώλης Καλομοίρης, ο κατεξοχήν «Εθνικός» μας μαέστρος και συνθέτης των αρχών του 20^ου αιώνα, κάνει τη διασκευή σε λιμπρέτο και μελοποιεί το έργο «Ο Πρωτομαστορας» του Καζαντζάκη. Το παρουσιάζει, ως μουσική τραγωδία σε τρία μέρη, στις 11 Μαρτίου 1916 στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών. Στην τυπωμένη μορφή της διασκευής του λυρικού έργου  διαβάζουμε:  

Τον “Πρωτομάστορα” στον Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο ο συνθέτης αφιερώνει.  

Τα «Νοεμβριανά» απέχουν μερικούς μήνες και ο Ίων Δραγούμης δεν βρίσκεται ακόμη στην εξορία της Κορσικής μαζί με τους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Προς το παρόν η εξορία είναι αλλιώτικη. Ο Καλομοίρης εκτός των άλλων τιμών-οφφικίων που θα λάβει, το 1919, θα διοριστεί γενικός επιθεωρητής, αρχιμουσικός, σε όλες τις στρατιωτικές μπάντες Αθηνών. Άφεριμ!

 

Ο Καζαντζάκης θα αφιερώσει στον Δραγούμη μια από τις Τερτσίνες του  («Μεγαλέξαντρος») ενώ θα αναχωρήσει από την Ελλάδα, αποφεύγοντας, όσο το μπορεί, να επιστρέψει πίσω,  μετά τη δολοφονία εκείνου το 1920. Δημοσιεύει το 1926 το ποίημα «Χαιρετισμός στον Ίωνα Δραγούμη» στη μνήμη του [κλικ ΕΔΩ].

Ο Κωστής Παλαμάς θα αφιερώσει στον Ίωνα Δραγούμη το ποίημα «Ο Γκρεμιστής» το  1907 [το ποίημα ΕΔΩ] και την συγκλονιστική «Νεκρική Ωδή» [κλικ ΕΔΩ] που έγραψε λίγες μέρες μετά το θάνατό  εκείνου  και στίχοι της κοσμούν την αναθηματική στήλη στο σημείο του φόνου  απέναντι από το Χίλτον.  

Πριν τέσσερα χρόνια, ένας σύγχρονος συνθέτης παρουσιάζει, σε δημοφιλή μουσική εκπομπή της τηλεόρασης, το νέο άλμπουμ του με τον τίτλο του ποιήματος. Στο δίσκο συμπεριλαμβάνεται ένα μονότονο  τραγούδι με επικά ακομπανιαμέντα πάνω στους μελοποιημένους στίχους του «Γκρεμιστή» [κλικ ΕΔΩ]. Ο παρουσιαστής στην τηλεόραση επισημαίνει πως  «το ποίημα είναι αφιερωμένο στον Ίωνα Δραγούμη». Καθώς φαίνεται ο δημιουργός αυτό το ακούει για πρώτη φορά κοντεύει να σωριαστεί από την καρέκλα του.  Μέσα σε θλιβερή αμηχανία ίσα που ψελλίζει κάτι που δεν ακούγεται...

Ο Άγγελος Σικελιανός, φίλος του Δραγούμη, γράφει  τον Μάιο του 1920 και πρωτοδημοσιεύει τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς σε φυλλάδιο μαζί με άλλα δυο ποιήματά του, το συγκλονιστικό ποίημα «Το μαρτύριο του Όσιου Σεραφείμ στον Ελικώνα» με την αφιέρωση ΓΙΑ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΔΡΑΓΟΥΜΗ. Στην οργανωμένη από τον Γ. Π. Σαββίδη συγκεντρωτική έκδοση των απάντων του ποιητή, το όνομα του Δραγούμη και η αφιέρωση απαλείφονται και το ποίημα μεταφέρεται ανάμεσα σε ποιήματα που γράφτηκαν στο 1912-13 (Επίνικοι). Το χειρόγραφο ωστόσο του Σικελιανού, με σημειωμένη επάνω τη αφιέρωση, που διέσωσε η θυγατέρα του Κωστή Παλαμά Ναυσικά, φυλάσσεται στο αποθετήριο του ΑΠΘ [κλικ ΕΔΩ ] ως δωρεά-αγορά του ...Γ. Π. Σαββίδη. Ο αείμνηστος λοιπόν καθηγητής (πάντοτε απαξιωτικός δοθείσης ευκαιρίας, οφείλω να προσθέσω,  απέναντι στον Ί. Δραγούμη...) ήταν «για τα καλά» ενήμερος για την αφιέρωση πάνω στο χειρόγραφο. Όσοι έχουν τον χρόνο και τη διάθεση ας δουν εδώ τη σχετική έρευνά μου,  στον ηλεκτρονικό «Χάρτη» [κλικ ΕΔΩ] και για τη συγκεκριμένη «φιλολογική» λαθροχειρία.

Ασφαλώς έχουν γίνει και άλλα. Ο (φιλελεύθερος) «Βενιζελισμός», που επικράτησε ως δόγμα, αισθητική και θρησκεία μέχρι τις μέρες μας, έχει δυστυχώς και αλλά πολλά παρόμοια λαμπρά …σταλινικά δείγματα γραφής να επιδείξει.

Σπολλάτη!