Ξάφνου μέσα σ' ένα ποίημα ο Ίων Δραγούμης...

Μνήμη Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου 

(Δεκέμβριος, 1945–27 Ιουλίου 2023) 

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος, στην ξανακοιταγμένη – συμπληρωμένη επανέκδοση  του Α΄ μέρους του  «ισόβιου» ποιήματος-έπους, «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια», που τυπώθηκε, τον  Φεβρουάριο του 2022, από το Ροδακιό, συμπεριέλαβε/συμπληρώνοντας κι αυτό που δημοσιεύουμε σήμερα εδώ. Θυμάμαι με τι λαχτάρα περίμενε να του πω αν είχα εντοπίσει μέσα το κείμενο το συγκεκριμένο απόσπασμα. Συνέβη κάτι, στα σύνορα του μεταφυσικού: Ανοίγοντας το  βιβλίο, που μόλις είχα παραλάβει, έπεσα με μιας στη σελίδα 333. Ήταν Η ΣΕΛΙΔΑ!

        Ο Νίκος, αγαπητός φίλος και αλληλογράφος μου των οκτώ τελευταίων χρόνων προτού πεθάνει, αγαπούσε πολύ τον Ίωνα Δραγούμη. («Έφταιξε»  κι ο μεγάλος του φίλος Γιώργος Ιωάννου σ’ αυτό). Ο Δραγούμης αποτελούσε μορφή του προσωπικού του αγιολογίου για τον βίο, τη γλώσσα, τη γραφή, την αγωνία του, τον μαρτυρικό του θάνατο… Ο Νίκος είχε συγκατανεύσει στην πρόθεσή μου να δημοσιεύσω τα «Άπαντα» με τα «άγουρα» ποιήματα του Δραγούμη (έτσι αυτός πρώτος τα ονόμασε). Το τόλμημα αυτό πια φαίνεται να λαβαίνει σάρκα και οστά: Ελπίζω βάσιμα πως μέσα στην επόμενη χρονιά, θα τυπωθούν από τη σειρά για τους ποιητές του Ιδρύματος Τάκης Σινόπουλος (εκτός σειράς).

      Πολλοί μπορεί να βρουν «κρυπτικό» το απόσπασμα. Ναι. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος έχει κλειδιά ανάγνωσης. Η φράση του Δραγούμη νὰ μεγαλώνω σὰ φυτό στὴ Ρωμιοσύνη μέσα (ποιητική απολύτως μέσα σε πεζό κείμενό του) μαζί με τη  μοίρα Ελλήνων που παθιάστηκαν με μεγάλους οραματισμούς, η τύχη των Ιωνικών πόλεων και της μικρασιατικής ενδοχώρας, οι πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας, οι τρομερές αλήθειες που δεν ειπώθηκαν (αντίθετα με τη σοφή Σολωμική ρήση Το Εθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές) και το οριστικά θαμμένο όνειρο της καθ’ ημάς Ανατολής, ίσως ξεκλειδώνουν το νόημα. 

 ...Γύρω ἀπὸ τὸ ἀλληγορικό ψηφοθέτημα «Ὁ τάφος τῆς Ἑλλάδος στὴ Σμύρνη — Μιὰ δεύτερη ἐκστρατεία κατὰ τῶν Συρακουσῶν» μαζεύτηκαν Ρωμιοὶ ποὺ κρύβαν μέσα τους τὸ πόρισμα τοῦ συνταγματάρχη Μαζαράκη τὸ δοσμένο ἴσια στὸν Βενιζέλο γιὰ τὶς βιαιοπραγίες τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ στὴ Μικρασία καὶ γιὰ τὶς λεηλασίες τουρκικῶν χωρῶν παράλληλα μὲ τὴν προέλαση, ποὺ τὶς ὀργάνωσαν ντόπιοι χριστιανοί. Δὲν ἀναρρώσαμε ποτέ. Καὶ ἀπὸ τὶς δυὸ ἐκστρατείες κατὰ τῶν Συρακουσῶν δὲν ἀναρρώσαμε. Ἐνδιάμεση περιοχή. Θρησκεία της ἐπιείκειας. Τὰ μοναστήρια τῆς Ἀνατολῆς. Ὁ Σούφης ἅγιος. Ἡ προφητεία ἑνὸς καινούριου ἀχειροποίητου ναοῦ. Νὰ μεγαλώνεις σὰ φυτὸ στὴ Ρωμιοσύνη μέσα.

      Τὸ χάραγμα τοῦ Ἴωνα Δραγούμη ὑπῆρχε στὸ κιβούρι; Σιωπὴ γιὰ τὸν Ἴδα. Σιωπὴ γιὰ τὸν Ρήγα. Ρωμιοί.

Ρωμιοὶ καὶ πολλοὶ ἀποδιοπομπαῖοι τράγοι

θὰ κάνανε μιὰ μυστηριώδη συζήτηση

γιὰ νὰ ξηλώσουνε τὸ δίχτυ τοῦ θανάτου

γύρω ἀπὸ τὸ ἀλληγορικό ψηφοθέτημα τῆς Παγγαίας

τὸ ἀριστούργημα τῆς ἐνδιάμεσης περιοχῆς.

 

Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος, Σύσσημον ἤ Τὰ Κεφάλαια - ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ, Τὸ Ροδακιό, Αθήνα 2022, σελ. 333.