Ο θάνατος της λογικής

 

Το 1907, ο Κωστής Παλαμάς γράφει  το συγκλονιστικό του ποίημα Ο Γκρεμιστής. Το ποίημα είναι αφιερωμένο στον Ίωνα Δραγούμη [ΚΛΙΚ]. Ο Παλαμάς συνδεόταν με τον Δραγούμη  ο οποίος την ίδια χρονιά θα γράψει στο Νουμά μια σύντομη μεν όμως θερμή κριτική για τον Δωδεκάλογο του γύφτου που κυκλοφόρησε τότε. Το 1907 είναι η χρονιά που τυπώνεται το Μαρτύρων και Ηρώων αίμα, το πρώτο βιβλίο που ο Δραγούμης έκρινε ότι έπρεπε να δημοσιεύσει από τα τρία συνολικά που δημοσίευσε όσο ζούσε. Η φήμη του για τη δράση στη Μακεδονία είχε απλωθεί ήδη ασφαλώς στην Αθήνα  και ο Παλαμάς μοιάζει να εμπνέεται από τον εικοσιοκτάχρονο τότε άνδρα. Ίσως να είναι καλωσόρισμα του βιβλίου του Ίωνος (κριτική πάντως ο Κ.Π. θα δημοσιεύσει με την πρώτη επανέκδοσή του το 1914, στο Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου),  ίσως να βλέπει σ’ αυτόν  –κι αυτό είναι το πιθανότερο– ελπίδες για το ξημέρωμα άλλων   καιρών...

Ο Γκρεμιστής μελοποιήθηκε από περισσότερους από δέκα μέχρι σήμερα  συνθέτες  (Σπανός, Παπαδημητρίου, Αναστασόπουλος, Λαμπροπούλου, «Υπόγεια ρεύματα» κλπ.) πουθενά εκτιμώ δεν πλησίασε κάποιος το ύψος και το ύφος του ποιήματος. Και κανένας από τους μελοποιούς (εκτός από τον Παπαδημητρίου) δεν θυμίζει τη αφιέρωση του Παλαμά στους ακροατές της  μουσικής του. Επίσης ήταν «σύνθημα» και το 2008 τότε που βανδαλίστηκε από ηλίθιους ο ανδριάντας του Παλαμά, έγινε σύνθημα στις πλατείες της διαμαρτυρίας κατά των μνημονίων και το βλέπω τελευταία σε πολυχώρους με τα «Υπόγεια ρεύματα» με αλέγκρα ένταση  και ρυθμό να προτιμιέται ξανά.

Θυμάμαι τον συνθέτη των «Υπόγειων ρευμάτων» και τραγουδιστή Γρηγόρη Κλιούμη που κόντεψε να πέσει από την καρέκλα του όταν ο Νίκος Πορτοκάλογλου, που τον είχε καλέσει στο «Μουσικό κουτί» του θύμισε πως «το ποίημα είναι αφιερωμένο στον Ίωνα Δραγούμη…». Ο καημένος ο συνθέτης  θα σκέφτηκε εκείνη την ώρα το ακροατήριό του, τι κακό αν μάθαιναν όλοι αυτό που εκείνος επιμελώς έκρυβε ακόμα και από το εξώφυλλο του δίσκου (και ασφαλώς σε όλες τις  αναρτήσεις του τραγουδιού στο YouTube δεν το έχει συμπεριλάβει πουθενά) [ΚΛΙΚ].

Διαβάζω το σχόλιο κάποιου (λίαν επιεικώς: ημιμαθούς μιας και λέει πως ο Διχασμός ξεκίνησε το 1907) κάτω από μια μελοποίηση του ποιήματος στο διαδίκτυο [κρατώ την ορθογραφία της πληκτρολόγησής του-κανονικός γκρεμιστής!]. 

με όλο το θάρρος.....ας αναλογιστουμε δυο πραγματα.....πρωτων την εποχη που γραφτηκε ο γκρεμιστής τα βιωματα του ίδιου το Παλαμά και την απιστευτη εποχή διχασμού, πολέμων απλευθερωτικων και της επακολουθης Μέγιστης Ηττας.....το δευτερο ειναι ότι ειναι αφιερωμένο σε ένα ιστορικό προσωπο το οποίο εκειντη την εποχη αλλα και μετεγενεστερα θεωρειται αμφιλεγόμενο οσο αφορά τις αποψεις του γενικα...ο ποιητής καταφερε και συγκεντρωσε μέσα σε λίγου στίχους την κοινή συνισταμένη της κάθε ταραγμένης εποχής του τόπου μας.....όλα αυτά δεν θα μπορουσαν να μην συγκινησουν καλλιτεχνες και τραγουδοποιούς....η μελωποιηση των Υ.Ρευμάτων για μενα ειναι η πιο καθηλωτική και ανάλογη του πνευματος του ποιήματος....ο Παλαμας πιστεύω ότι ετσι θα το μελοποιούσε....καποιος κατω απο το τραγουδι στο tube αναφέρει το εξης "Μοσχοβολάει ο τάφος του Παλαμά".....αυτο νομιζω τα λεεί ολα.

Θύμωσα. Και τόστειλα, όπως κάνω με όλα αυτά, στη Ντίνα. Την αγαπημένη μου Ντίνα Σαμοθράκη φίλη καρδιάς και συνεργάτιδα στενή πια. Που έσκυψε πάνω στους τόμους του Δραγούμη (και σ’αυτόν που τυπώνεται τώρα και σ’ αυτόν που θ’ ακολουθήσει). Της είχα πει: «Θα νικήσουμε γιατί λέγεσαι «Σαμοθράκη» που είναι το δεύτερο και καλύτερο απ’ όλα βιβλίο του». Ξιφούλκησε, άστραψε και βρόντηξε η Ντίνα και μεταφέρω αμέσως αυτούσιο το σχόλιό της. Εκάς οι βέβηλοι! 

Ἄρα, μοσχοβολάει ὁ τάφος του, γιατὶ δὲν ἔγραψε τὸ ποίημα γιὰ ἄνθρωπο ποὺ θαύμαζε, ἀλλὰ παρασυρμένος ἀπὸ τὰ βιώματά του καὶ τὴν «ἀπίστευτη» ἐποχή, ποὺ δὲν περιεῖχε δρῶντες ἀνθρώπους, ἐποχὴ σκέτη, καὶ τοῦ κατέβηκε ἀντὶ νὰ θαυμάσει τὴν ἐποχὴ τὴν σκέτη, νὰ πάει νὰ θαυμάσει ἕναν ἀμφιλεγόμενο, τὸν μόνο ἀμφιλεγόμενο - ὅλοι οἱ ἄφαντοι τῆς ἐποχῆς ἦταν μονοκόμματοι στὴν θετικότητά τους. Ἄρα μοσχοβολάει ὁ τάφος του γιατὶ δὲν ἤξερε τί τοῦ γινότανε; Ἐδῶ δὲν ἔχουμε ξαναγράψιμο τῆς ἱστορίας μόνο, ἔχουμε καὶ ξαναθάψιμο τοῦ ποιητῆ. Καὶ τὸν θάνατο τῆς λογικῆς.