«Ἄφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»

 

 

...δὲν ἐφαντάσθηκα τὸ χαμόγελο·  τοῦτο ὑπῆρξε στὸ νεκρὸ πρόσωπο τοῦ Ἴωνος καὶ τὸ εἶδαν ἄνθρωποι δικοί του ποὺ ἔδωκαν τὲς τελευταίες φροντίδες εἰς τὸ σῶμα του (ἐγὼ δυστυχῶς τὴν τρομερὴ ἐκείνη ὥρα ἀπουσίαζα στὸ ἐξωτερικό). Ἀλλὰ δὲν εἶχε καμιὰ πικρία τὸ χαμόγελο, ἀπολύτως καμιά κακία κάθε ἄλλο παρὰ σαρκασμὸς ἦτον. Ἦτον μειδίαμα νίκης, γνώσης, ἐπιείκειας, ἤρεμης καλοσύνης, ντυμένης μέσα σ’ἐλαφρὴν εἰρωνία. Σκιὰ τοῦ συνηθισμένου του χαμόγελου. Ἀλλὰ κι ἂν δὲν εἶχε ὑπάρξει καθόλου αὐτὸ τὸ χαμόγελο στὸ νεκρό του πρόσωπο, θὰ ἤμουν βέβαιος πὼς ἔτσι εἶχε αἰσθανθῆ τὴν ὥρα ποὺ στάθηκε νὰ τὸν τουφεκίσουν. Θὰ αἰσθάνθηκε βέβαια νικητής.—Γιατί μὲ τὴν πράξη τοῦ σκοτωμοῦ του ἔμπαιναν εἰς τὴν πραγματικήν των θέση οἱ ἀντίπαλοί του, «οἱ βάρβαροι» (ὀνομασία ποὺ δανείζεται ἀπὸ τὸν Μπαρές ὁ κ. Θεοτοκᾶς).— Γιατί πραγματοποιοῦνταν ἡ ἐπιθυμία του νὰ πεθάνη νέος καὶ ὄρθιος, ἀγωνιζόμενος.— Γιατὶ ἡ ὥρα τοῦ θανάτου του ἦταν ἡ πιὸ ἔντονη τῆς ζωῆς του καὶ ἔτσι νέα γνώση ἀποχτοῦσε κείνη τὴ στιγμή.— Γιατὶ ἤξερε ὅτι οἱ ἰδέες μὲ τὸ αἷμα τῶν μαρτύρων καὶ ἡρώων νικοῦν.— Γιατὶ θὰ εἶπε μέσα του: «Ἄφες αὐτοῖς, οὐ γὰρ οἴδασι τι ποιοῦσι».— Γιατὶ θὰ ἔλαμψε ἡ σκέψη πώς «ἡ κωμωδία ἐτελείωσε» καὶ θὰ πρόσθεσε «μά καὶ ἡ τραγωδία», ξέροντας καλλίτερα ἀπὸ κάθε ἄλλον πὼς ὁ βίος του ὁλόκληρος, ὅπως κι ὅλη ἡ πλοκή τῆς τελευταίας του μέρας, ἀποτελοῦν καταπληκτικά τραγικό σύνολο, σὰν ἀρχαίας τραγωδίας. Τέλος γιατὶ θὰ εἶπε μέσα του : «Κι ὅμως δὲν τρέμω σὰν τὸ ζαγάρι».

 

Απόσπασμα από μια απάντηση στον Γ. Θεοτοκά*| Δραγούμης Φίλιππος, Μιά απάντηση—Ο ίδιος ο Ίων Δραγούμης, Ελληνικά Γράμματα, έτος Γ΄τόμος Ε΄, τχ. 62, Σάββατο 24 Αυγούστου 1929, σελ. 448-449. 

*Θεοτοκάς Γ., «Ένας άλλος Δραγούμης», [Μέρος Α΄: Δραγούμης και Μπαρές, περιοδ. Αναγέννηση, Μάιος 1928, φυλ. 9, σελ. 394-399 και Μέρος Β΄: Η λατρεία του εγώ περιοδ. Αναγέννηση, Ιούλιος-Αύγουστος 1928, φυλ. 10, σ.σ.  473-381].