Μουσική με τον Ίωνα...

 

 

 

 

 

Ἡ μουσική τοῦ Δραγούμη εἶναι βαθειά καὶ τυραννισμένη σὰν τὴν ψυχή του

Γιώργος Θεοτοκάς

 

Ο Θεοτοκάς πιο πάνω μιλά για τη μουσική του δημοσιευμένου έργου του Δραγούμη. Εμείς όμως εδώ θα ακριβολογήσουμε: Ο Ίων Δραγούμης είχε εγγραφεί το 1896,  στην τάξη βιολιού του Johannes Miersch στο Ωδείο Αθηνών όμως δὲν ολοκλήρωσε ποτέ τις σχετικές σπουδές. Στο σπίτι του υπήρχε βαθιά μουσική παιδεία. Οι δυο αδελφές του πατέρα του, η Ζωή και η Μαρίκα (audie M), είχαν κάνει ανώτερες σπουδές πιάνου στο Παρίσι ενώ και οι αδελφές του Ίωνος επίσης έπαιζαν πιάνο (κυρίως η Ναταλία και η Έφη). Συχνά λαβαίνουν χώρα στο σαλόνι του σπιτιού τους μουσικά απογεύματα με φίλους των παιδιών ή της οικογένειας. Όταν, στα 1902, ο Ίων θα βρεθεί στο Μοναστήρι, κάποτε κλείνεται στην κάμαρά του και παίζει με τις ώρες, μόνος, βιολί. Αργότερα, αρκείται να ακούει μουσική σε συναυλίες, κονσέρτα, όπερες όπως και μουσική δωματίου. Μάλλον αντιπαθεί τον Βάγκνερ. Τὸ 1913, ξαφνικά, σὲ μιὰ περίοδο ἔντονης ἀπογοήτευσης ἀπὸ τὰ πολιτικά πράγματα τῆς χώρας καὶ ὑπηρεσιακῶν συγκρούσεων στὸ Ὑπουργεῖο ἐξωτερικῶν, μᾶς πληροφορεῖ γράφοντας στὸ Τετράδιο 18*:

...Ἄρχισα μαθήματα θεωρίας τῆς μουσικῆς, μὰ δὲν ἔχω ὄρεξη νὰ ἐξακολουθήσω. Νὰ δοῦμε. Δὲν ὑπάρχει κανένας κατηγορηματικός νόμος ποὺ νὰ μοῦ ἐπιβάλλει νὰ μάθω θεωρία τῆς μουσικῆς, ἁρμονία καὶ ἀντίστιξη καὶ σύνθεση. Θέλω νὰ μπορῶ νὰ συνθέτω μὰ δὲν εἶμαι πάντα ἀρκετά ἁρμονισμένος μὲ τὴ θέση τοῦ μαθητῆ, καὶ πρέπει νὰ περάσω ἀρκετά στάδια ὡς ποὺ νὰ μπορῶ νὰ συνθέτω.

Στο παρακάτω απόσπασμα  από το ημερολόγιό του, σε απλή καθαρεύουσα, ο δεκαεπταετής ΄Ιων Δραγούμης, σάς καλεί σε μουσικές ακροάσεις...  Τα μουσικά έργα που προτιμά συνδέονται σχεδόν αποκλειστικά με πρόσωπα και με κάποιαν ευχάριστη ή δυνατή ενθύμηση.  

Παρακολουθείτε το κείμενο κάνοντας ΚΛΙΚ στους τίτλους κι ακούγοντας τη μουσική. Καλήν ανάγνωση-ακρόαση!

 
                                                   1896

                                                                                   Ἰούλιος 17/29** 

Ἀπό τὴν μουσικήν μ’ αρέσουν αὐτά·

    BEETHOVEN—Sonata V (πρὸ πάντων τὸ finale [prestissimo]  διότι τὸ εἶχα ἀκούσῃ πρὸ 4 ἤ 5 ἐτῶν μισοκοιμώμενος εἰς τὴν σάλαν τῆς μαμᾶς ἐνῶ τὸ ἔπαιζεν ἡ θεία μου, καὶ διότι εἶνε ὡραῖον). Sonata VIII (Sonate pathétique καί μάλιστα τὸ Allegro con brio   καὶ τὸ Rondo).  Τὴν Sonata au clair de lune (εἶνε ἔξοχη).   Τὴν ΧΙI (pastorale).   Air napolitain τὸ ὁποῖον παίζει ἡ θεία Μ. χωρίς βιβλίον καὶ χωρίς νὰ ξαίρῃ τὸν κατασκευαστήν του ἤ συνθέτην (νομίζω εἶνε ὁ Lizsberg).

    GRIEG – Sonata en fa majeur  νομίζω, τὴν ὁποίαν παίζω οἰκτρά, χωρίς αὐτή νὰ εἶνε οἰκτρά. Danse norvégienne ἀριθ. 2 νομίζω.  Einsamer Wanderer: ὡραῖον!  

     LISZT — Rhapsodie hongroise δὲν εἰξεύρω ποία ἀλλ’ εἰξεύρω ὅτι εἶνε μία καὶ ὡραία (ἀρ. 2).  

   MENDELSOHN – Rondo capricioso   παιζόμενον ἀρκετά ἄσχημα ἀπὸ τήν Α., καλλίτερα από μίαν γειτόνισσάν μας (Κηφισιά) καί κάλλιστα ἀπὸ τὴν θείαν Μ.. Πολλά ἀπὸ τὰ Lieder ohne Klavier, Venetianisches Gondellied.  

    NIEDERMEYER διὰ τραγούδι — Le lac (τοῦ Lamartine). Τὸ τραγουδεῖ ὁ πατέρας μου.

     HERMANN (ἀγνώστου τινός συνθέτου) μία Rêverie russe παιζομένη ἀπό τὴν ἀδελφήν μου.  

     CHOPIN — ὅλα ἤ σχεδόν ὅλα. Valse,  Mazurkas,   Nocturnes, etc. 

    WEBER — Ouverture d'Euryanthe ὅταν παίζεται ἀπὸ τὴν ὀρχήστραν.  

     STRADELLA — Prière γραφεῖσαν τὸ 16. 

     PERGOLÈSE — Sicilienne διά βιολί καί piano, καί τραγούδι.   

     SCHUBERT — Impromptu N° 4 διότι εἶνε ὡραῖον καί διότι τό ἔπαιζεν ἡ Τ. μου. Danse norvégienne διότι μέ τήν ἔπαιζεν ἡ Α. εἰς τήν Κηφισιάν, ἕνα βράδυ. Εἴμεθα μόνοι εἰς τό δωμάτιον, ἐκείνη εἰς τὸ piano κ’ ἐγώ στεκόμενος κοντά εἰς αὐτήν. Ἠσθανόμην ἀνεξήγητον αἴσθημα δι’ αὐτήν. Ὅταν ἐτελείωσε, μόλις εἶδε ὅτι εἴμεθα μόνοι ἐσηκώθη καὶ ἐπῆγε νὰ καθήσῃ εἰς τὸν ἐξώστην ἔξω ὅπου μετ’ ὀλίγον ἐπῆγα κ’ ἐγώ καθήσας κοντά της, καὶ ὡμιλήσαμεν εὐχάριστα περί πολλῶν, μάλιστα περί σιωπῆς.

 

 Βιολιστής. Ζωγραφική με κάρβουνο του αδελφού του Ίωνος, Νίκου Στ. Δραγούμη του ζωγράφου (η υπογραφή ανεστραμμένη)

 

ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΑ

ἡ θεία Μ.= Η Μαρίκα Νικ. Δραγούμη. Αδελφή του Στέφανου Δραγούμη. 

 Α. = ή Αριέτα Πασπάτη (πρώτος εφηβικός έρωτας του Ίωνος)  

 ὁ πατέρας μου =  Ο Στέφανος Ν. Δραγούμης. 

ἀπό τὴν ἀδελφήν μου=μάλλον η Ναταλία (συζ. Μελά) 

ἡ Τ. μου =η αγαπημένη του πρωτοεξαδέλφη Tacha από την Αγία Πετρούπολη

 

*Δραγούμης Ίων,  Τα «κρυμμένα» ημερολόγια, Οκτώβριος 1912 - Αύγουστος 1913, (Εισαγωγή-Επιμέλεια-Σχόλια: Νώντας Τσίγκας, Πατάκης 2021, σελ. 174-175.

 **Δραγούμης Ίων,  Φύλλα ημερολογίου Α’ (1895-1902) Επιμέλεια: Θεόδωρος Ν. Σωτηρόπουλος, Ερμής  1988, σελ. 27.