«Η (όχι και τόσον) ευγενής (των) τύφλωσις»…

Ήτοι, περί τοῦ – «σιχαίνομαι τοὺς Σλαύους» – Ἴωνα Δραγούμη

 

 

Ο Ίων Δραγούμης (1904). [Αρχείο Ι.Δ. ΑΣΚΣΑ]

Μεταφορέας, πιστότατος, τῶν ἀπόψεων του Maurice Barrès (1862-1923) στὴν Ἑλλάδα, ἦταν ὁ Ἴων Δραγούμης (1879-1920) ὁ ὁποῖος συνάντησε τὸν γάλλο συγγραφέα καὶ πολιτικὸ τὸ 1900. Ἡ προσωπικὴ αὐτὴ γνωριμία μὲ τὸν Barrès – δραστήριο μέλος τῆς ἀντισημιτικῆς «Ligue des Patriotes» καὶ φανατικὸ ὑποστηρικτὴ τῆς καταδίκης τοῦ Dreyfus – καί, λίγο ἀργότερα, μὲ τὸ βιβλίο του Scenes et Doctrines du Nationalisme (1902), ἔλυσαν, ὅπως φαίνεται, γιὰ τὸν (ἀκόμη) νεαρό Δραγούμη, τόσο τὸ πρόβλημα τῆς ἔλλειψης εμπιστοσύνης στὸν ἑαυτό του καὶ τὶς δυνάμεις του (Ἴων Δραγούμης, Φύλλα Ημερολογίου Α΄ (1895-1902), Αθήνα (Ἑρμῆς) 1988, σ. 77), ὅσο καὶ ἐκεῖνο τῶν ἰδεολογικῶν του προσανατολισμών. «Θὰ γράφω καὶ ἐγὼ ὅπως ἐκεῖνος τὸ βιβλίο μου» σημειώνει στὸ αὐτοβιογραφικό του μυθιστόρημα Το Μονοπάτι (1902), ποὺ παρέμεινε ἀνέκδοτο μέχρι τὸ 1925. «Καλύτερα ἕναν ἄνθρωπο να σπουδάσω παρὰ πολλούς, προχωρώ ἰσιώτερα ἔτσι». (Ἴων Δραγούμης, Το Μονοπάτι, Αλεξάνδρεια (Νέα Ζωή) 1925, σ. 186.) ᾿Απὸ τὴν παράλληλη ανάγνωση, πάντως, τῶν βασικῶν πολιτικῶν ἀντιλήψεων τοῦ Barrès καὶ τοῦ Δραγούμη, προκύπτει ὅτι δὲν πρόκειται γιά τό ἀλλὰ γιὰ τὰ βιβλία τοῦ τελευταίου.

Γιάννης Ν. Γιαννουλόπουλος, Η ευγενής μας τύφλωσις -Εξωτερική πολιτική και «εθνικά θέματα» από την ήττα του 1897 έως τη  Μικρασιατική καταστροφή,  Βιβλιόραμα, 2003.

 

Ο κ. Γιάννης Ν. Γιαννουλόπουλος, ιστορικός  και πανεπιστημιακός,  «εργαλειοποιεί» στο βιβλίο του μια φράση του Δραγούμη ως μαθητή του (μπήξα-δείξα) Μωρίς Μπαρρές, συγγραφέα, διανοούμενου, πολιτικού, συμπεραίνοντας ότι πρόκειται για τον (πιστότατο) μεταφορέα των απόψεων του Γάλλου στην Ελλάδα. Πως όμως, αναρωτιέμαι, συνέβη αυτό, αφού το βιβλίο με το οποίο υποτίθεται ο Δραγούμης τον «εισηγείται» («Το Μονοπάτι») πρωτοεκδόθηκε μετά τον θάνατο του ίδιου (1925), όπως επίσης και τα Φύλλα ημερολογίου Α΄ (1988),  όταν ήδη κάμποσοι Έλληνες λόγιοι (από Γ. Θεοτοκά, Κ. Βάρναλη, Κ. Θ. Δημαρά μέχρι Κλ. Παράσχο κ.α.) έχοντας ήδη μαθητεύσει στον Γάλλο, είχαν ξεσκολίσει, κάποιοι «αλλαξοπιστήσει» και μερικοί από αυτούς αποθάνει κι όλας, ενώ ο διαχρονικός «εθνικός μας ηγέτης» Ελευθ. Βενιζέλος, που δεν μνημονεύεται,  ήταν από το 1917 εγκάρδιος συνομιλητής του; Ας είναι καλά ο Παρασκευάς Ματάλας που μάς τάχει ξεδιαλύνει αυτά και έδωσε τα του Καίσαρος των Καίσαρι (και πάντως όχι τα του …Μπαρρές στον  Δραγούμη!)

Επισημαίνει  ο Γ.Γ., στη σελ. 60 του βιβλίου του: Μᾶλλον ἐμεῖς δὲν προσέχουμε ἀρκετὰ ὅταν ἐντάσσουμε συλλήβδην στὴ Μεγάλη Ἰδέα τὴν ἀλυτρωτική πολιτικὴ τοῦ Ὄθωνα, παραδείγματος χάριν, τὴ δράση τῶν ἑλληνικῶν ἀνταρτικῶν σωμάτων στὴ Μαγνησία τὸ 1878, καὶ τὸν Μακεδονικό Αγώνα του – «σιχαίνομαι τοὺς Σλαύους» Ἴωνα Δραγούμη. Εδώ, επικαλείται φράση από Το μονοπάτι  και τη χρεώνει στον συγγραφέα. Αυτός όμως εκπροσωπείται στο βιβλίο από το alter ego  του τον Αλέξη, που δεν εκείνος που εκστομίζει τη φράση αλλά η συνομιλήτριά του. Μια γυναίκα  με την οποία προσωποποιείται η Πατρίδα. Σ’ αυτήν απευθυνόμενος ο Αλέξης λέει:  «Γυναῖκα, δὲ σὲ λέω Πατρίδα γιατί τ’ όνομά σου δε μ’ ἀρέσει. Εἶναι στενές καὶ στεναχωρημένες οἱ σκέψεις ποὺ τρέφουν τὴ συλλογιά μου, ὅταν σ’ ἔχω στὸ νοῦ μου. Χαμένος καιρός εἶναι νὰ δουλέψω γιὰ σένα, ἐνῶ μπορῶ νᾶ δουλέψω γιὰ τὴν ἀνθρωποσύνη, γιὰ τὴν ἀλήθεια» [Ίσον: Καλά ξεμπερδέματα κύριοι!]. 

Και για να το κάνω ακόμα πιο «δύσκολο» ιδού δυό αποσπάσματα από τα, υπό έκδοση, Αδημοσίευτα Τετράδια (1902-1904):

[2 Ἰανουαρίου 1903] Ἀπόψε σιχαίνομαι τόν ἑαυτό μου γιατί δέν ἀξίζω τίποτα. Μά πρέπει νά ξεχάσω πώς δέν ἀξίζω τίποτε γιά νά μπορέσω νά δουλέψω γιά τήν Ἑλλάδα.

[Ταξιδεύοντας πρός τήν Πόλη |Ἑλλήσποντος, 5 τό πρωί (Ἰούνιος 1904)] Ἕλληνες ἐλεεινοί, σᾶς σιχαίνομαι. Μπαίνω μέ ρωσικό πλοῖο φορτωμένο μέ Ρώσους στρατιῶτες στήν Κωνσταντινούπολη. Μέ τί ἄλλο πλοῖο μποροῦσα νά μπῶ γιά νά νοιώσω πιό τέλεια τήν ταπείνωσή μου; Στήν πλώρη εἶναι ὁ δικέφαλος ρωσικός ἀετός.

Σιχαίνεται τους Σλάβους λοιπόν, όπως και τους Έλληνες και τον εαυτό του. (Και άλλοτε όλους αυτούς τους θαυμάζει – τον εαυτό του λιγότερο απ’ όλους!)

Βάλτε τώρα με το νου σας με το τι είδους άνθρωπο έχουμε να κάνουμε...