Ενας έφηβος γράφει το 1980 για τον Δραγουμη...

 

 

Με τον συγγραφέα, ποιητή, φιλόλογο, νομικό  Δημήτρη Παλούκη από την Άμφισσα, είναι πρόσφατη πολύ η γνωριμιά μας. Κάποια επαφή για τις γνωστές βιβλιογραφικές, χαοτικές συχνά, ανασκαφές –που εν προκειμένω τελεσφόρησε– στάθηκε η αφορμή γι’ αυτήν. Μού έστειλε, εκτός από το μεγάλο δώρο που μου έκανε και θα το μνημονεύσω αλλού στο μέλλον, αυτό το μικρό κείμενό του που δημοσίευσε, μόλις δεκαοκταετής, στη Νέα Εστία το 1980*.

        Μπαίναμε στη δεκαετία όπου ο Δραγούμης έμοιαζε να «επανέρχεται». Μόλις δέκα χρόνια νωρίτερα είχε αποκατασταθεί (έτσι όπως…) η στήλη του, απέναντι από το Χίλτον της Αθήνας, που είχε παραμείνει ελεεινά βανδαλισμένη για μισό ακριβώς αιώνα. Δεν θα αργούσε η θριαμβευτική επαναφορά με τη «Εκτέλεση» του Φρέντι Γερμανού και η επιτυχής  τηλεοπτική της μεταγραφή σε σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη. Από κοντά και η, πολλά υποσχόμενη, έναρξη της έκδοσης των Τετραδίων του (με τον εκδοτικό τίτλο «Φύλλα ημερολογίου») από τον Ερμή που δυστυχώς απόμεινε στη μέση επί 33 συναπτά έτη.

          Αν και νεότερος από μένα  ο Δημήτρης Παλούκης, είχε φαίνεται πολύ νωρίς το αισθητήριο και την κριτική ικανότητα, ώστε, από αυτά τα λειψά που είχαμε υπόψη του Δραγούμη, να βγει και να υπερασπιστεί την εξαιρετική αυτή περίπτωση ανθρώπου με το βαθύ και ώριμο σημείωμα, που φέρει τον τίτλο «Μνήμη Δραγούμη». Θυμίζω πως η περίοδος αποτελεί αιχμή της μεταπολιτευτικής «προοδευτικαρίας» που τα πήρε και τα σήκωσε όλα. (Μαζί –ξανά!– και τον Δραγούμη). Και για τούτο το σημείωμα αυτό έχει την αξία του! 

 

 

 

Μνήμη Δραγούμη

 

      Ἡ μνήμη στὰ ἔθνη εἶναι στοιχεῖο καθοριστικό τῆς ὕπαρξής τους. Κ’ ἡ μνήμη, ἡ ἐθνική μνήμη, ὑποδαυλισμένη ἀπ’ τὸ χρόνο, μᾶς ταξιδεύει 60 ἐνιαυτοὺς στὸ παρελθὸν ὡς τὸ βωμὸ τῆς Ἰδέας: Ἀθήνα, Ἀμπελόκηποι 31 Ἰουλίου 1920. Εἶναι ὁ χῶρος καὶ ὁ χρόνος ποὺ ἔπεφτε νεκρός, ἀπὸ σφαίρα δυστυχῶς ἑλληνική, ὁ Ἴων Δραγούμης!

        Τὸ Μοναστήρι, οἱ Σέρρες, ἡ Φιλιππούπολη, ὁ Πύργος, ἡ Ἀδριανούπολη, ἡ Ἀλεξανδρούπολη, ἡ Πόλη κ’ ἡ Θεσσαλονίκη ἔχουν νὰ λένε γιὰ τὴ δράση του· ἡ Κορσική κ’ ἡ Σκόπελος γιὰ τὸ δυναμισμό του, τὴν αὐταπάρνηση καὶ τὴ μαχητικότητα στὴν ἐφαρμογὴ τῶν Ἰδεῶν του. Τὸ συγγραφικό του ἔργο —ἀληθινά μεγάλο, ἀπ’ τὸ «Μαρτύρων καὶ Ἡρώων Αἷμα» ὣς τὸ μεταθανάτιο «Σταμάτημα»— μιλάει σαφέστερα γιὰ τὶς ἰδέες αὐτές, τὶς εὐγενικές, τὶς ἁγνές του ἰδέες, καὶ τὸν ἀπαράμιλλο χαρακτήρα του. Καὶ οἱ σελίδες τοῦ «Δελτίου τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ Ὁμίλου» γιὰ τὴν προοδευτικότητα, τὴ διορατικότητά του καὶ τὴν πλατύτερη αἴσθηση τῆς ἑλληνικῆς πραγματικότητας. Ὅλη του ἐξάλλου ἡ σύντομη ζωὴ ἀποπνέει μιὰν ἀσύγκριτη ἑλληνολατρεία, ἀξεπέραστην, ἴσως. Μιὰν ἑλληνολατρεία ὄχι παθολογική, οὔτε σωβινιστική, ἀλλὰ δημιουργικὴ καὶ συνθετική.

         Σημάδι κάθε καιροῦ ἡ ἀνάγκη νὰ θυμόμαστε τέτοιους ἰδεολόγους, ποὺ ἡ βία δὲν τοὺς ἄφησε νὰ προχωρήσουν στὸ δρόμο τους ὥσπου νὰ ἐνσαρκώσουν ὅσα ὡραῖα καὶ μεγάλα πίστευαν. Κι ἀγωνίστηκε ὁ Ἴων Δραγούμης, σύμφωνα μὲ ὁρισμένα πρότυπα ἀπὸ τὴ Γαλλία, νὰ συνδέσει τὴν Πολιτική μὲ τὴ Λογοτεχνία. Ἀποσκοποῦσε, ὅπως φαίνεται στοὺς στοχασμούς του, στὴ δημιουργία μιᾶς νέας Πολιτικῆς, ποὺ νὰ καθοδηγεῖται ἀπὸ τὸ Πνεῦμα. Σκόπευε ψηλὰ γιὰ τὸ Ἔθνος· σκόπευε καὶ γιὰ τὶς ἑπόμενες γενιές...

         Οἱ καιροί μπορεῖ ν’ ἄλλαξαν. Τὸ ἦθος ὅμως τῆς πολιτικῆς ὄχι. Οἱ ἰδέες τοῦ Ἴδα ἔμειναν ἀνεφάρμοστες κι ὁ ἴδιος χαρακτηρίστηκε οὐτοπιστής. Αὐτὸς ποὺ ἔμαθε καὶ διακήρυξε πὼς «πολιτικὴ μὲ ἠθικὴ δὲν ὑπάρχει, οὔτε συμβιβάζεται». Ὑποθήκη ἐπικυρωμένη μ’ ἕνα βίαιο θάνατο, ποὺ προβάλλει τὸ πάθος του γιὰ ἐλευθερία καὶ τὸ μένος τῶν ἀντίθετων δυνάμεων, ὅλων ἐκείνων ποὺ τὸν ἔνιωθαν «ξένο σῶμα» ἀνάμεσά τους.

         Καιροσκοπική πολιτικὴ ἀναγκαιότητα, ἴσως, σκέπάζει μὲ σιωπὴ τούτη τὴν ἐπέτειο. Νὰ μὴ γνωρίσει, νὰ μὴν πιστέψει, νὰ μὴ ζητήσει ὁ κόσμος μιὰ Πολιτικὴ σὲ συνύπαρξη μὲ τὸ Πνεῦμα, ποὺ «θὰ σώσει τὸν κόσμο ἀπ’ τὴ δυσαρμονία καὶ θὰ ἐπιβάλει ἀναίμακτα τὶς ἀληθινές ἀξίες στὸ σεβασμὸ τῶν ἄλλων».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΛΟΥΚΗΣ

 

 

 

*Παλούκης Χ. Δημήτρης, Μνήμη Δραγούμη, Νέα Εστία, τχ.  1276, 1 Σεπτεμβρίου 1980, σελ. 1234.