«Του Δραγούμη το βιολί έσπασε Ιούλιο, στο κατώφλι της οδού Βασιλίσσης Σοφίας».

31 Ιουλίου/13 Αυγούστου 1920, μεσημέρι 

ΕΝΘΥΜΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΡΑΣ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

  

 

 

Σχέδιο του αδελφού του Ίωνος, Νίκου Στεφ.  Δραγούμη  (1874-1933) από μια σύνθεση, όπου απεικονίζεται ένας άντρας και μια γυναίκα που παίζουν βιολί. 

 

 

...Ο δρόμος, βέβαια, είναι η περίφημη οδός Λήδρας, που την τέμνει, στη γωνία με την οδό Ερμού, το οδόφραγμα. Βρετανικό φλέγμα, πράσινα εκζέματα. Μια λέξη του Ίωνα Δραγούμη για την πολιτική στην Ελλάδα: σιχαμάρα. Ο δήμιος χαμογελά.

Κυριάκος Μαργαρίτης, Εννέα 

 

 

                Λήδρα Πάλλας-«Πράσινη Γραμμή» - Λευκωσία, Καλοκαίρι 1987 (φωτ.  Νώντας Τσίγκας)

 

ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΥΡΙΑΚΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ πρέπει να τον μάθουν, φυσικά διαβάζοντας τον, όλοι οι υποψιασμένοι Έλληνες (γιατί στα βιβλία του Μαργαρίτη δεν γίνεται να πας αδιάβαστος. Φτωχός, ξυπόλητος, άθεος και άπολις ναι. Θα έλεγα πως ίσως επιβάλλεται κι όλας. Αδιάβαστος όμως όχι.). Στα διαδαλώδη, με ιλιγγικά  turbulence, πυρετικά και βαθιά κείμενα των βιβλίων του με την στακάτη, ρυθμική, συνειρμική, με πλούσιο αυτοβιογραφικό-μυθοπλαστικό και παντού το θρησκευτικό στοιχείο, εξόχως πλούσια, ώριμη και ποιητική γραφή, θα συναντήσει κανείς τον αθέατο ελληνισμό μέλλοντος και παρελθόντος χρόνου έξω από εθνικισμούς και καπηλείες. Και πώς θα μπορούσε μέσα από μια τέτοια γραφή (που αποφασίζει να τα λέει για να παραφράσω τη Νεκρική Ωδή του Παλαμά) να λείπει ο Ίων Δραγούμης; Νά σου τον λοιπόν εδώ με μια κουστωδία του νεοελληνικού αγιολογίου της Πίστης, της Τέχνης και της μάχιμης παρουσίας στον κόσμο (Παλαμάς, Καρούζος, Νεομάρτυρες της ΕΟΚΑ), που αποτελούν πια μέλη των ταγμάτων της άνω και μόνης πατρίδας. Παραθέτω τα σχετικά αποσπάσματα*:

«...Στη λεωφόρο του χαμού και του γάμου, ο ποιητής καρφώνει στήλη λευκή, τον καημό του στα χείλη του Ίωνος Δραγούμη: Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατ’ είμ’ εγώ κι ο χτίστης, ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης. Αν ήξερες. Τα παιδιά σκοτώθηκαν όλα. Ο Δραγούμης παίζει βιολί τη στιγμή του θανάτου του.

Η σιχαμάρα. Και ο ωραιότερος των Αθηνών, γκρεμισμένος στην άσφαλτο. Ο ιωνικός άνθρωπος. Ο άνθρωπος —που—έρχεται, ένας ολόκληρος κόσμος, η άνω και μόνη πατρίδα. Ο αέρας, αίφνης, σηκώνει σκόνη και στάχτη. Εδώ δεν έχουμε πόλη.

… “Θέλω η ώρα που θα πεθάνω να είναι ώρα πλούτου της ψυχής μου, ώρα μουσικής, και όχι φτώχειας και κούρασης”. Ο Ίων, γνωστό ότι έπαιζε βιολί. Στην Κύπρο, το αριστοκρατικό εν λόγω όργανο, κληρονομιά των ευρωπαϊκών κατακτήσεων, γίνεται λαϊκό οργανάκι σε πανηγύρια και γάμους για τα δημώδη του τόπου μου. Η Αροδαφνούσα. Η Λυγερή.

Του Δραγούμη το βιολί έσπασε Ιούλιο, στο κατώφλι της οδού Βασιλίσσης Σοφίας. Στον ίδιο δρόμο, χαριτολόγησε ο ποιητής Καρούζος, επισυμβαίνει η Κρίσις των Ουρανών. Θα εννοούσε τη Χάρη τους. Αυτή βρέχει επί δικαίους και αδίκους.»*

 

  Οι «Γυπαραίοι» μισθοφόροι εκτελεστές.  

 

 

 

 

 

*Τα αποσπάσματα προέρχονται από το μυθιστόρημα Εννέα του συγγραφέα,  εκδόσεις Ίκαρος, 2021 (σελ. 109, 145, 269).