«Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη»

 

 

                               Η Ειρήνη (ή Ευρυδίκη) Μεγαπάνου (Ειρήνη η Αθηναία). 

 

 

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ

 

ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ προέρχεται από το  βιβλίο Άγγελος Τανάγρας-Τα απομνημονεύματά μου, επιμ. Φωτεινή Παλληκάρη, Αθήνα 2016 (ιδιωτική έκδοση), υποκεφ. με τίτλο «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη», σελ. 167-168. Ο Άγγελος (Ευαγγελίδης) Τανάγρας (1875-1971), ήταν γιατρός Νευρολόγος, ανώτατος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού,  πρωτοπόρος της ψυχικής έρευνας και των παραψυχολογικών φαινομένων. 

Ο Πολύβιος Δημητρακόπουλος παντρεύτηκε από αίσθημα τη γνωστή και αυτή σαν φιλόλογο με το ψευδώνυμο Ειρήνη η Αθηναία και η οποία ήταν τότε πράγματι αληθινό κομψοτέχνημα. Μια λεπτή βεργούλα με μεγάλα εκφραστικά μάτια και φουντωτά μαύρα μαλλιά.

 Και στις αρχές μεν πηγαίνανε καλά. Αλλά, έτυχε τον καιρό εκείνο να υπάρχει μεγάλο αίσθημα μεταξύ της Μαρίκας Κοτοπούλη στενής φίλης της Ειρήνης και του Ίωνος Δραγούμη, γιου του εν ζωή ακόμη τότε πρώην πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη, του οποίου υπάρχει μαρμάρινη προτομή αριστερά καθώς εισέρχεται κανείς στο Ζάππειο.

 Ο Ίων Δραγούμης, βουλευτής και αυτός, δολοφονήθηκε από φανατικούς Βενιζελικούς μετά την απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου233 από τους αξιωματικούς του Ναυτικού Τσερέπη και Κυριάκη στην Γαλλία. Αναμνηστική στήλη ορθώνεται τώρα στην λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας ακριβώς εκεί που τουφεκίσθηκε. Στη στήλη είχε λαξευτεί και ο λόγος της δολοφονίας, απαλείφθηκε όμως με τη σμίλη για να μην διαιωνίζεται η μεγάλη πληγή της Ελλάδας. Ένα ακόμη από τα κομματικά μίση των άκρων.

Η οικογένεια Δραγούμη, κατοικούσε τότε στην λεωφόρο Αμαλίας απέναντι από το Βασιλικό κήπο, ήταν αντίθετοι με το αίσθημα αυτό και σε ένα γεύμα μάλιστα οικογενειακό όταν κάποιος θέλησε να πειράξει τον Ίωνα με υπαινιγμό για την Κοτοπούλη, ο Στέφανος Δραγούμης επενέβη με αυστηρό τόνο δηλώνοντας «ότι θεωρεί τα λεχθέντα ως μη λεχθέντα».

Λοιπόν, η Ειρήνη λόγω της στενής της επαφής με την Κοτοπούλη βλέποντας συχνά τον Δραγούμη και παρακολουθώντας από τις εκμυστηρεύσεις της φίλης της το αίσθημα τους, δεδομένου ακόμη και του ονόματος και του αξιώματος του νέου, «τσιμπήθηκε» και αυτή. Ποιος ξέρει δε πώς δούλεψε το μυαλό της και επανέλαβε σχεδόν τα ίδια στον Πολύβιο με την Μαρκησία Παπλωματουά.  

—Πολύβιε! ξέρεις αγαπώ τον Ίωνα Δραγούμη και δεν μπορώ πια να ζούμε μαζί… 

Ο απείρου αγαθότητας Δημητρακόπουλος ο οποίος φαίνεται την αγαπούσε αληθινά και ο οποίος είχε παραβλέψει πολλές φορές παραλογισμούς της μεταξύ των οποίων αρκεί να αναφέρω ότι δύο μόλις χρόνια μετά από τον γάμο του κατάσχεσαν τις εισπράξεις ενός θεατρικού του έργου για να… πληρωθούν οι τουαλέτες της, προσπάθησε και πάλι με κάθε τρόπο να την μεταπείσει. Εκείνη όμως υπήρξε ανένδοτη. Ίσως ήλπιζε να εγκαταλείψει ο Δραγούμης την Κοτοπούλη και να πάρει αυτήν.  

Λοιπόν, εγκατέλειψε το σπίτι της και πήγε να ζήσει μαζί με μια γριά θεία της στα Άνω Πατήσια σε ένα ετοιμόρροπο σπιτάκι που μια μέρα θαύμασα πως είναι δυνατό να ζουν μέσα σ’ αυτό άνθρωποι. Πάντως και στην περίσταση αυτή φάνηκε, ακόμα μια φορά, η ανεξικακία και η αληθινή αγάπη του Δημητρακόπουλου, διότι και μετά την εγκατάλειψή της εξακολούθησε μέχρι του θανάτου του να την συντηρεί.

Πράγμα βέβαια που πολύ λίγοι θα έκαναν.

Ειρήνη η Αθηναία. Λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Ειρήνης (ή Ευρυδίκης) Μεγαπάνου (1885;-1955) αποτελεί αινιγματικό πρόσωπο στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Σύμφωνα με προσωπική της δήλωση γεννήθηκε στην Αθήνα. Η χρονολογία γεννήσεώς της δεν είναι γνωστή, τοποθετείται από τους μελετητές γύρω στο 1885, με βάση την πρώτη της δημοσίευση στο Νουμά στα 1903. Σύζυγος του Πολύβιου Δημητρακόπουλου, υπέγραφε άλλοτε ως Ειρήνη Μεγαπάνου, άλλοτε ως Ειρήνη η Αθηναία και άλλοτε ως Ειρήνη Πολ. Δημητρακοπούλου. Η φυσική της οικογένεια ήταν πολύ φτωχή και πολύτεκνη. Η Ειρήνη μεγάλωσε υιοθετημένη και το επώνυμό της προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από τον θετό της πατέρα. Μετά τη διάλυση του γάμου της με τον Πολύβιο Δημητρακόπουλο συνδέθηκε ερωτικά με τους Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη και Ίωνα Δραγούμη, ούτε οι σχέσεις αυτές όμως ευδοκίμησαν. Εργάστηκε στο Υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού, στην υπηρεσία της λογοκρισίας της μεταξικής δικτατορίας. Πέθανε άρρωστη και εγκαταλελειμμένη στην Αθήνα, έχοντας εξαντλήσει τους οικονομικούς πόρους που είχε κληρονομήσει από τη θετή της οικογένεια. Την πρώτη της εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε γύρω στα 1904-1905 με δημοσιεύσεις ποιημάτων, αφορισμών και γνωμικών, όλα σε ελεύθερο στίχο. Στην ίδια εποχή (άγνωστη η ακριβής χρονολογία) τοποθετείται και η έκδοση του πρώτου βιβλίου της, της συλλογής πεζών ποιημάτων Νύχτες. Το λογοτεχνικό έργο της τοποθετείται στα όρια ανάμεσα στην ποίηση και την πεζογραφία, ενώ έγραψε και ένα θεατρικό μονόπρακτο με τίτλο Το Σφυρί. Μεγάλο μέρος του έργου της, που περιλαμβάνει εκτός από λογοτεχνήματα δοκίμια, μελέτες, βιογραφίες, πορτραίτα και κριτικές λογοτεχνικών, εικαστικών και μουσικών έργων, παραμένει ανέκδοτο και δημοσιευμένο σε περιοδικά της εποχής. Η Ειρήνη η Αθηναία συνεργάστηκε με πληθώρα περιοδικών από τα οποία ενδεικτικά αναφέρουμε τα Νουμάς, Πινακοθήκη, Εθνικόν Ημερολόγιον, Παναθήναια, Νέα Εστία, Ελληνικά Γράμματα, Τα Νέα Γράμματα, Πειραϊκά Γράμματα, Ελληνική Δημιουργία, Σκριπ, Εστία, Νέα Εστία. Τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών και του Υπουργείου Παιδείας (1938 για το Σιωπηλά). Το λογοτεχνικό έργο της Ειρήνης της Αθηναίας ξεφεύγει από τα όρια των παραδοσιακών κατηγοριοποιήσεων του γραπτού λόγου. Με έντονες επιδράσεις από το καλλιτεχνικό ρεύμα του συμβολισμού αλλά και από τη σχέση της με τη μουσική, η συγγραφέας συνδύασε στοιχεία της αφηγηματικής και ποιητικής γραφής, ξεκινώντας από την λεγόμενη πεζή ποίηση και οδηγούμενη σταδιακά στο χώρο της λεγόμενης ποιητικής αφηγηματογραφίας, παραμένοντας σταθερά προσανατολισμένη στο χώρο της βιωματικής γραφής και του εσωτερικού μονολόγου.