«ειλικρινές μέχρι κεραίας, βιωματικό, τίμιο, αυτοκριτικό, τολμηρό...»

 

 

                              

 

 

Δασκαρόλης, Ιωάννης Β., «Ίων Δραγούμης, Μαρτύρων και Ηρώων αίμα», manifesto, Αθήνα 2025 [Βιβλιοκριτική], στο Σελίδες ιστορίας , εκδόσεις Η Καθημερινή, τχ. 14, Ιούλιος-Αύγουστος 2025, σελ. 171-173.

 

Ο ΦΙΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΣΚΑΡΟΛΗΣ, διδάκτορας της ιστορίας, ακάματος, οξυδερκής και πολυγραφότατος ερευνητής της νεότερης ελληνικής πολιτικής ιστορίας κατά τον Διχασμό και τον Μεσοπόλεμο, γράφει σήμερα βιβλιοκριτικό κείμενο στο ένθετο-ειδική έκδοση της Καθημερινής, «Σελίδες ιστορίας», για το Μαρτύρων και Ηρώων αίμα που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις manifesto του Θεόδωρου Παντούλα. Αναδημοσιεύω εδώ το μέρος που αφορά το επίμετρο του βιβλίου:

  […] Αλλά το σπουδαιότερο πλεονέκτημα της νέας αυτής έκδοσης είναι το επίμετρο του Νώντα Τσίγκα, ακαταπόνητου ερευνητή της ζωής και του έργου του Ίωνος Δραγούμη. Σε αυτό ο Τσίγκας μάς δίνει πολλές πολύτιμες λεπτομέρειες για την αρχική έκδοση του έργου το 1907 και την επανέκδοσή του το 1914, για την πλοκή του, τα μέρη που εκτυλίσσεται η διήγησή του, ενώ μας αποκρυπτογραφεί τους ήρωες της αφήγησης. Ο Τσίγκας μάς παρουσιάζει συνοπτικά τη δομή του έργου, αποδελτιώνει σημαντικές κριτικές αναφορές για το έργο του Δραγούμη, όπως αυτές των Γιώργου Θεοτοκά και Κλέωνα Παράσχου, αλλά κυρίως δένει το έργο με τα Αδημοσίευτα Τετράδια (1902-1904) του Ίωνος Δραγούμη, που σύντομα θα δημοσιευτούν με δική του επιμέλεια και αναλυτικό υπομνηματισμό.

        Εν κατακλείδι, θα έλεγα πως το Μαρτύρων και Ηρώων αίμα έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός λογοτεχνήματος που θα μπορούσε να θεωρηθεί μέτριο. Οι χαρακτήρες του δεν αναλύονται σε βάθος, η πλοκή φαίνεται δυσνόητη, κρυμμένη πίσω από συνθηματικά ονόματα και τοπωνύμια, η διήγηση είναι διακεκομμένη με πολλές ασυνέχειες, ο σκοπός του έργου παραμένει αινιγματικός και ασαφής (φαινομενικά πατριωτικός, αλλά μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί διαπαιδαγωγικός, με πτυχές υπαρξιστικής φιλοσοφίας).

      Τότε γιατί το έργο αυτό παραμένει κλασικό και επίκαιρο έναν αιώνα μετά; Γιατί πρωτίστως είναι ειλικρινές μέχρι κεραίας, βιωματικό, τίμιο, αυτοκριτικό, τολμηρό, και μέσα από τις γραμμές του αναδύεται μια ψυχική αλκή και ένα δίχτυ ατόφιων στοχασμών βάθους ενός ιδιόρρυθμου και ιδιαίτερου ανθρώπου όπως ήταν ο Ίων Δραγούμης. Το Μαρτύρων και Ηρώων αίμα δεν έχει γραφτεί για να αρέσει ή να διασκεδάσει, αλλά για να κεντρίσει, να προβληματίσει, να παρακινήσει. Και αυτό το πετυχαίνει σε κάθε γραμμή του.